1. Okunacak, yazilacak kutuklerin isimlerini kullaniciya soran, daha
sonra bu ikisini ve printer kutugunu acan bir program yazin. Program
bunlari actiktan sonra, kutuk sonu gelinceye kadar okunacak kutugu harf
harf okuyup, yazilacak kutuge ve yaziciya bu karakteri yollamalidir.

2. Programiniz, kullaniciya bir kutuk ismi sorsun, cevabi alinca da, bu
kutugu ekranda, satir numaralari ile birlikte gostersin..

c dersleri 10.bölüm

Structure ve Union'lar

STRUCTURE NEDIR?

Not: Structure'un tam tercumesi herhalde 'Yapi' olacak..

Bir structure, kullanici tarafindan tanimlanmis bir veri tipidir. Su ana
kadar kullandigimiz veri tiplerinden cok daha karmasik olanlari,
tanimlayabilirsiniz. Bir structure, daha once tanimlanmis olan veri
tiplerinin bir araya gelmis halidir - ki bu veri tiplerine, daha once
tanimladigimiz structure'lar da dahildir. Bu tanimi rahat anlamanin bir
yolu, structure'un, veriyi kullaniciya yada o programi kullanacak olan
kisiye daha rahat bir sekilde gruplamak icin kullanildigini
belirtebiliriz. Her zamanki gibi, bir seyi anlamanin en iyi yolu,
orneklere bakmaktir...

STRUCT1.C:
================================================

main()
{

struct {
char bas_harf; /* Soyadin bas harfi */
int yas; /* cocugun yasi */
int not; /* okulda not ortalamasi (100 uzerinden) */
} oglan,kiz;

oglan.bas_harf = 'R';
oglan.yas = 15;
oglan.not = 75;

kiz.yas = oglan.yas - 1; /* o, oglandan bir yas kucuk */
kiz.not = 82;
kiz.bas_harf = 'H';

printf("%d yasindaki %c'nin aldigi not, %d dir.n",
kiz.yas, kiz.bas_harf, kiz.not);

printf("%d yasindaki %c'nin aldigi not, %d dir.n",
oglan.yas, oglan.bas_harf, oglan.not);
}
================================================

Program, bir structure tanimi ile basliyor. "struct" kelimesinden sonra,
kume isaretleri arasinda bazi basit degiskenler goruyorsunuz. Bu
degiskenler, bu structure'i olusturan parcalardir. Kapanan kume
isaretinden sonra, iki tane degisken ismi goruyorsunuz: "oglan" ve "kiz".
Bu structure'un tanimina gore, "oglan" artik, 3 elemandan olusan bir
degiskendir. Bunlar "bas_harf", "yas", ve "not" dur, ve herbiri, kendi
tiplerinde bir veriyi saklayabilirler. "kiz" degiskeninin de ayni 3
elemani vardir, fakat bu baska bir degiskendir. Yani, 6 tane basit
degisken tanimlamis olduk..

TEK BIR BIRLESIK DEGISKEN

"oglan" degiskenini daha yakindan izleyelim. Daha once soyledigimiz gibi,
"oglan" in her elemani, basit birer degiskendir, ve bu tip bir degiskenin
kullanilabilecegi heryerde kullanilabilir. Ornegin, "yas" elemani, bir
tamsayi degiskenidir, dolayisiyla, bir C programinda bir tamsayi
degiskeninin kullanilabilecegi her yerde kullanilabilir. Hesaplamalarda,
bir sayac olarak, I/O islemlerinde vs. Yegane problem, bu "yas" isimli
basit degiskeni "oglan" ile beraber kullanmamiz gerekir. Bunu yapmak
icinde, ikisini de yaziyoruz, ve arasina bir nokta isareti koyuyoruz.
Oyleyse, tum degisken ismi olan "oglan.yas", "oglan" degiskeninin "yas"
sahasi oluyor.. Bu yapiyi, bu sahaya erismek istedigimiz heryerde
kullanabiliriz. Hatta, sadece "oglan" yada "yas" dememiz, kabul
edilmeyecektir. Tek baslarina, isimlerin bir manasi yoktur.

DEGISKENLERE DEGER ATAMA

Yukardaki tanimlamayi kullanarak, "oglan" ve "kiz" 'in her uc sahasina
("bas_harf","yas","not") degerler ayabiliriz. Dikkat etmeniz gereken bir
nokta, "oglan.bas_harf"'in bir "char" tipi oldugudur. Bu nedenle,
programda karakter verisine atanmistir. "oglan" in geri kalan iki sahasi
da, tanimlandiklari 'tiplerde', degerlere atanir.. Sonra, "kiz" isimli
degiskenin 3 sahasi da, degerlere atanir. Burada atama sirasinin fark
etmeyecegini gosterebilmek icin, farkli bir sira izlenmistir.

BU DEGERLERI NASIL KULLANABILIRIZ??

Alti basit degiskenimizin her elemanina veri atadiktan sonra, onlarla
diledigimizi yapabiliriz. Bu ilk ornegi basit tutmak icin, biz sadece
degerlerini ekrana yazdiriyoruz. "printf" satirinin alistigimizdan farkli
olmadigini goreceksiniz.

Structure'lar, programi daha kolay yazmak ve anlamak icin, cok faydali bir
gruplama metodudur. Bu ilk ornek cok basit oldugundan, size structure'un
gercek degerini gostermekten acizdir, fakat okumaya devam ederseniz,
structure'un gercekten faydali oldugunu goreceksiniz..

BIR STRUCTURE DIZISI

STRUCT2.C:
===============================================
main()
{
struct {
char bas_harf;
int yas;
int not;
} cocuklar[12];

int indeks;

for (indeks = 0;indeks < 12;indeks++) {
cocuklar[indeks].bas_harf = 'A' + indeks;
cocuklar[indeks].yas = 16;
cocuklar[indeks].not = 84;
}

cocuklar[3].yas = cocuklar[5].yas = 17;
cocuklar[2].not = cocuklar[6].not = 92;
cocuklar[4].not = 57;

for (indeks = 0;indeks < 12;indeks++)
printf("%c , %d yasindadir ve notu %d dur.n",
cocuklar[indeks].bas_harf, cocuklar[indeks].yas,
cocuklar[indeks].not);
}
==============================================

Bu programda, bir oncekinin ayni structure tanimini kullaniyor. Fakat
tanimladigi, 12 tane "cocuklar" isimli degisken oluyor. Yani bu program
12 * 3 = 36 tane basit degiskenden olusuyor. Bunlarin herbiri, kendi
tiplerinde veri tasiyabilirler. Ayrica for dongulerinde kullanmak icin
"indeks" isimli bir basit degisken de tanimliyoruz.

Her sahaya bir deger atamak icin, bir for dongusu kullaniyoruz, ve
donguden her gecis, bu 3 sahaya deger atanmasini sagliyor. Gercek hayatta
bu metod, veri atanmasi icin pek uygun olmayacaktir. Ornegin veriler
kutukten okunup, degerlerine atanabilir. Bunu basit bir veri tabani
uygulamasi olarak gorebilirsiniz, gercekten de oyledir.

Bundan sonra, birkac elemana, nasil atanacagini gostermek amaci ile,
degerler atiyoruz.

PASCAL PROGRAMCILARINA NOT:

Pascal dilinde bir butun RECORD'un tek bir komut ile kopyalayabilirsiniz.
Bu, C de mumkun degildir. Structure'un her elemanini tek tek kopyalamaniz
lazimdir. Lisan gelismelere ugradikca, bu da degisecek bir noktadir.
Hatta, bazi yeni derleyiciler, structure'un atanmasini yapabiliyor.
Derleyicinizin kilavuzuna bir bakin..

SONUNDA BUTUN NETICELERI GOSTERIYORUZ

Son birkac satirda da, formatlanmis bir sekilde verilerin yazilmasini
goruyorsunuz.

POINTER'LAR VE STRUCTURE'LARI BIR ARADA KULLANMAK

STRUCT3.C:
================================================
main()
{
struct {
char bas_harf;
int yas;
int not;
} cocuklar[12],*point;

int index;

for (index = 0;index < 12;index++) {
point = cocuklar + index;
point->bas_harf = 'A' + index;
point->yas = 16;
point->not = 84;
}

cocuklar[3].yas = cocuklar[5].yas = 17;
cocuklar[2].not = cocuklar[6].not = 92;
cocuklar[4].not = 57;

for (index = 0;index < 12;index++) {
point = cocuklar + index;
printf("%c , %d yasindadir ve notu %d dur.n",
(*point).bas_harf, cocuklar[index].yas,
point->not);
}
}
===============================================

Bu program, bir once gordugumuz programin neredeyse aynisi, fakat bu, bazi
islemler icin pointer'lardan yararlaniyor.

Ilk fark, structure'un tanimlanmasindan sonraki degisken tanimlarinda goze
carpiyor. Burada, "point" isimli bir pointer tanimliyoruz, ve tipine de,
bu pointer'in tipi olarak veriyoruz. Bu pointer'in herhangi baska bir cins
degisken tipini 'gostermesine' calismak, yalnis olur. C dilinde bu
kisitlama icin cok yerinde bir neden vardir, ve bunu gelecek paragraflarda
gorecegiz.

Daha sonraki degisiklik ise, veri sahalarina erismek icin pointer
kullandigimiz dongude ortaya cikiyor. "cocuklar" kendi basina bir pointer
gorevi yaptigindan, "point" i "kids" in adresine atayabiliriz.

POINTER ARITMETIGI

"point" e bir ekledigimiz zaman, "cocuklar" dizisindeki ikinci elemanini
gosteriyoruz. Sistem, bu structure'un 3 tane degiskenden olustugunu ve
butun structure'u hafizada tutmak icin ne kadar yer gerektigini bilir. Bu
sayede, "point"e bir ekle dedigimizde, dizideki bir sonraki elemana varmak
icin kac hafiza elemani a$ilmasi gerekiyorsa, o kadar ekler. Ornegin,
"point" e 4 ekleseydik, sistem, "point" e 4 kere structure'un boyu kadar
yer adres atlatirdi. Bu sebeple, pointerlar, tanimlandiklari tipten baska
bir tip icin kullanilamazlar.

Simdi programimiza geri donelim. Bir onceki paragraftan da
anlayabileceginiz gibi, dongunun icinde ilerledikce, pointer'in degeri
artarak her dizi elemaninin baslangicini teker teker gosterecektir. Bu
sayede, pointer ile bu structure'un degisik elemanlarina erisebiliriz. C
dilinde bir structure'un elemanlarina pointer ile erismek o kadar cok
kullanilir ki, bunu gostermek icin ozel bir metod gelistirilmistir.
"point->bas_harf" metodunu kullanmak, "(*point).bas_harf" metodunu
kullanmak ile ayni manadadir. "->" sembolu, bir eksi isareti ve bir
buyuktur isareti ile elde edilir.

Pointer, bir structure'u gosterdigine gore, kullanirken, o structure'un
hangi degiskenine erismek istedigimizi belirtmemiz gereklidir. Gordugunuz
gibi, bir structure'un elemanlarina erismek icin degisik yollar vardir, ve
programin sonunda, ciktiyi saglayan "for" dongusunde, 3 degisik metod
goruyorsunuz. Bu kotu bir programlama teknigi olarak kabul edilirdi, fakat
burada size her ucunun de ayni neticeyi verdigini gostermek amaci ile
yapilmistir. Bu program, tam olarak kavrayabilmeniz icin, herhalde bir
sure incelemenizi gerektirecektir.

IC ICE VE ISIMLI STRUCTURE'LAR

ICICE.C:
===============================================
main()
{
struct insan {
char isim[25];
int yas;
char durum; /* E = Evli , B = Bekar */
} ;

struct tumveri {
int not;
struct insan ozellikler;
char yemek[25];
} ogrenci[53];

struct tumveri hoca,asistan;

hoca.not = 94;
hoca.ozellikler.yas = 34;
hoca.ozellikler.durum = 'E';
strcpy(hoca.ozellikler.isim,"Mary Smith");
strcpy(hoca.yemek,"Salamli sandvic");

asistan.ozellikler.yas = 87;
asistan.ozellikler.durum = 'E';
strcpy(asistan.ozellikler.isim,"Old Lady Brown");
asistan.not = 73;
strcpy(asistan.yemek,"Yogurt ve ekmek");

ogrenci[1].ozellikler.yas = 15;
ogrenci[1].ozellikler.durum = 'B';
strcpy(ogrenci[1].ozellikler.isim,"Billy Boston");
strcpy(ogrenci[1].yemek,"Findik ezmesi");
ogrenci[1].not = 77;

ogrenci[7].ozellikler.yas = 14;
ogrenci[12].not = 87;

}
=================================================

Simdiye kadar gordugumuz structure'lar basit fakat kullanisli idi.
Yuzlerce yada binlerce elemandan olusan structure'lar tanimlamak
mumkundur, fakat butun hepsini siradan tanimlamak yerine hierarsik bir
duzen kullanmak, programcinin lehine olur.

Ilk structure'da 3 eleman vardir, fakat arkasindan bir degisken ismi
gelmemektedir. Yani, biz sadece bir structure tanimladik, ve hicbir
degisken tanimlamadik. Basina "insan" ismini koydugumuzdan, bu
structure'un ismi de "insan" dir. Bu isim, bu structure duzenini kullanmak
istedigimizde kullanilir, fakat bu structure degiskenlerinden biri, bu
isimle kullanilamaz. Dolayisi ile, yeni bir tip tanimlamis olduk - ayni
"char" yada "int" gibi, ve neredeyse ayni sekilde, bu yeni tipi
kullanabiliriz.

Bundan sonraki structure tanimlamasi, 3 sahadan olusuyor. Ikinci sahasi,
daha once tanimladigimiz "insan" structure'unu kullaniyor. "insan" tipi
degiskenin ismine "ozellikler" ismini veriyoruz. Yeni structure, iki tane
basit degisken de kullaniyor, "not" isimli tamsayi degiskeni,
"yemek[25]" isimli bir karakter dizisi, ve "ozellikler" isimli bir
structure. "ozellikler" in icinde 3 degisken oldugu icin, bu structure 5
degisken tanimlamis oluyor. Bu structure'a da, "tumveri" ismini veriyoruz,
ki bu da bir baska tip tanimlanmasidir. Sonunda, 53 degiskenlik, ve
"tumveri" tipinde bir dizi tanimliyoruz, ve buna "ogrenci" ismini
veriyoruz. Sayet bunlar sizin icin anlasilir idi ise, her birine deger
atanabilen toplam olarak 53 kere 5 degisken tanimladigimizi gorursunuz.

IKI DEGISKEN DAHA

Bir degisken tipi tanimimiz olduguna gore, onu iki degisken daha
tanimlamada kullanabiliriz. "hoca" ve "assistan" isimli degiskenler de
"tumveri" tipindedir, her birinin icine bilgi konulabilecegimiz , 5 er
sahadan olusurlar.

BU SAHALARIN BAZILARINI KULLANALIM

Bundan sonraki bes satirda, "hoca" 'nin her sahasina bilgi yaziyoruz. Ilk
saha olan "not", daha once gordugumuz diger structure'lar gibi kullanilir,
cunku ic ice structure taniminda degildir. Daha sonra, bu hocanin yasini
kaydetmek istiyoruz, ve bu ise ic ice structure'da bulunuyor. Bu sahaya
erismek icin, "hoca" degiskeni ile baslayip, "ozellikler" grup ismini
ekliyoruz, ve hangi sahasi ile ilgilendigimizi belirtmek icin, "yas"
ismini de ekliyoruz. "durum" ise ayni "yas" gibi kullanilir, fakat son iki
sahaya deger atama ise, karakter katari olduklarindan, "strcpy" fonksiyonu
ile gerceklestirilir.

"strcpy" nin icindeki degisken isimlerinin, bircok parcadan olusmasina
ragmen, hala degisken isimleri olduguna dikkat edin..

"assistan" degiskeni ise, ayni sekilde rastgele bilgilere atanir, fakat
degisik bir sirada. Son olarak bazi "ogrenci" degiskenlerine de atama
yapilir, ve program sona erir.

Bu programi derlediginizde, "stack overflow" hatasi ile
karsilasabilirsiniz. C dili, otomatik degiskenlikleri stack sahasina
gecirerek kullanir, ve cogu derleyici (sayet belirtmezseniz) 2048 byte lik
bir stack sahasi kullanir. Dolayisi ile, stack boyunu degistirmeniz
gerekecektir. Nasil yapilacagi ise, derleyiciden derleyiciye degisir.

STRUCTURE'LAR HAKKINDA DAHA BILGI

Structure'lari, ta ki iyice kafaniz karisincaya kadar ic ice tanimlamak
mumkundur. Duzgun bir sekilde tanimlarsaniz, bilgisayar karistirmaz -
cunku C de buna bir SINIR yoktur.

Structure'lar, baska structure tanimlarindan olusabilir. Bu diger
structure'lar ise, basit degiskenlerden olusmus olabilir. Structure
kullanirken once tutucu, onlari kullanmaya alistikca, daha cesur davranin.

UNION NEDIR?

UNION1.C:
================================================
main()
{
union {
int deger; /* Union'un birinci parcasi */
struct {
char ilk; /* Bu iki deger ise, ikinci.. */
char ikinci;
} yarim;
} rakam;

long index;

for (index = 12;index < 300000;index += 35231) {
rakam.deger = index;
printf("%8x %6x %6xn",rakam.deger, rakam.yarim.ilk,
rakam.yarim.ikinci);
}
}
===============================================

Basitce, bir union sayesinde ayni veriye degisik tipler ile, yada ayni
veriye degisik isimlerle erismenize izin verir.

Bu ornekte, union'un iki parcasi var. Ilki, hafizada iki bytelik bir
degisken olarak saklanan "deger" isimli bir tamsayidir. Ikinci eleman ise,
"ilk" ve "ikinci" isimli iki karakter degiskeninden olusur. Bu iki
degisken, "deger" in saklandigi ayni sahada tutulur - cunku union'un amaci
budur. Bir union ile, hafizada ayni yerde, degisik tip veriler
saklanabilmesini saglar. Bu durumda, "deger" in icine bir tamsayi
koyabilirsiniz, ve bu degeri iki parca halinde "ilk" ve "ikinci" isimli
degiskenler ile alabilirsiniz. Bu teknik genellikle veri bytelarini bir
araya getirip beraber okumak icin kullanilir, ornegin, bir mikroislemcinin
registerlerini beraber okumak icin.

Bir union'daki sahalara erismek, bir structure'un sahalarina erismege cok
benzer, ve bunu ornekten incelemeyi size birakiyoruz.

Bu program calistiginda cogu derleyici, veriler iki tane f ile baslar
gorunecektir. Bu da, heksadesimal ciktinin, karakter degiskeni integer'a
degistirmesi ve +/- bitini sola kaydirmasi yuzunden olur. Ekrana
gostermeden once "char" veri tiplerini "int" tiplerine degistirmek, "ff"
lere mani olacaktir. Bunu yapmak icin, iki yeni "int" tipi degisken
tanimlamaniz gerekecektir, ve onlara "char" tipi degisken degerleri
atamaniz gerekecektir.

Calistirdiginizda, verinin "int" olarak ve iki tane "char" olarak
yazildigini goreceksiniz. "char" tipi degiskenlerin sirasi
degistirilmistir, cunku hafizada bu sekilde saklanmaktadir. Bu konuyu
kendinize dert etmeyin, fakat incelemek isterseniz, cok ilginc bir konu
olabilir.