Bu bölümde Delphi hakkinda genel bir bilgi sahibi olup, Delphi IDE'yi (Integrated Development Environment – Entegre Uygulama Gelistirme Ortamini) taniyacagiz.

RAD Nedir?

RAD (Rapid Application Development) Hizli Uygulama Gelistirme demektir. Delphi'de RAD'dir ve bu ismi kesinlikle haketmektedir. Delphi'nin mükemmel bilesen yapisi, dünyadaki en hizli derleyicilerden birine sahip olmasi, mükemmel veritabani destegi ve Object Oriented – Nesne tabanli programlamayi desteklemesi sayesinde çok hizli uygulamalar gelistirebilirsiniz.
Ne demek istedigimi hemen bir örnekle açiklayayim. Delphi'yi açtiktan sonra klavyeden F9 tusuna basin veya Run menüsünden Run komutunu verin. Karsiniza gelen pencere %100 Windows uyumlu bir uygulamadir. Normal Windows pencerelerinde bulunan her türlü özellige sahiptir. Ayni seyi C gibi bir programlama dilinde yapmak için yüzlerce satir kod yazmaniz gerekir.

Delphi Sürümleri

Ihityaca göre Delphi piyasaya dört sürüm halinde sunulmaktadir. Delphi 6 ve öncesinde üç sürüm halinde sunuluyordu. Ancak Delphi 7 ile birlikte dördüncü bir sürüm daha (Architect) eklenmistir. Bunlar :

Personal (Standart)
Professional (Profesyonel)
Enterprise (Client/Server)
Architect

1. Personal Sürüm
Standart sürüm Delphi ile tanismak isteyen kisileri hedeflemektedir. Ögrenciler, hobi olarak kendi programlarini yazanlar ve Delphi'yi tanimak isteyen kisiler için idealdir. Standart sürüm ile yazdiginiz programlari ticari olarak dagitamazsiniz.
Standart sürüm Windows programlari yazmak için her türlü özellige sahiptir :
Hizli Delphi derleyicisi
Gelismis entegre uygulama gelistirme ortami (IDE)
Kullanilmaya hazir 85'in üzerinde bilesen (component)
Komple Windows destegi, COM, API'ler, multithreading vs.

2. Professional Sürüm
Profesyonel sürüm, ticari olarak program yazip satan kisileri hedeflemektedir.
Profesyonel Sürüm, Personal sürümün özelliklerine sahip, ayrica asagidaki özellikleri de içeriyor:
Kullanilmaya hazir 225'in üzerinde bilesen
Linux ve Windows'ta ayni anda program gelistirmek için kullanilmaya hazir 160'in üzerinde CLX bilesen
Veribani destegi
BDE (Borland Database Engine)
ADO
dbExpress : mySQL ve Interbase sürücüleri
VCL kaynak kodu
OpenTools API
Programlarinizi dagitmak için InstallShield kurulum programi
Interbase Database Server
Indy, Rave ve Intraweb gibi birtakim 3. parti bilesenler

3. Enterprise Sürüm
Enterprise sürüm, büyük ölçekli uygulamalar gelistiren programcilari hedeflemektedir.
Enterpise sürüm, Profesyonel sürümdeki tüm özellikler sahiptir. Ayrica asagidaki özellikleri de tasimaktadir :
Kullanilmaya hazir 300'ün üzerinde bilesen
Çok katmanli veritabani uygulamalari gelistirmek için MIDAS olarakta bilinen DataSnap teknolojisi.
Genis bir Web hizmetleri ve XML destegi
CORBA destegi
Birden çok programcinin çalistigi ortamlar için TeamSource kaynak kod kontrol yazilimi
dbExpress için Oracle, SQL Server 2000 ve DB2 sürücüleri
Yüksek kalitede yazilim ve kod gelistirmek için Model Maker modelleme ortami.
BDE için SQL Links sürücüleri : Oracle, SQL Server, Interbase, DB2, Informix ve Sybase
SQL Explorer yazilimi
Uygulamanizi çesitli dillere tercüme etmek için gerekli özellikler

4. Architect Sürüm
Architect Sürümü, Enterprise Sürümün tasidigi tüm özellikleri tasimaktadir ve hedef kitlesi de aynidir. Tek farki BoldSoft'un Bold for Delphi ürünü de bu sürümde yer almaktadir.

Neden Delphi?

Bana çok sorulan sorulardan biri de Neden Delphi? veya Delphi mi yoksa X gelistirme araci mi? Seklinde. Delphi'yi seçmek bir çok nedeniniz var. Bunlardan en önemlileri :
1. IDE : Entegre Gelistirme ortami ile hizli bir sekilde uygulamalar gelistirebilirsiniz. Form düzenleyici (Form Designer) ile kolayca formlarinizi düzenleyebilir, Object Inspector ile bilesenlerin özelliklerini kolayca degisitirebilir, CodeInsight teknolojisi ile daha hizli ve hatasiz kodlar yazabilirsiniz.
2. Hiz : Daha küçük ve daha hizli çalisan uygulamalar daha iyidir. Delphi dünyadaki en hizli ve boyutu küçük uygulamalari olusturan derleyicilerden birine sahiptir.
3. Delphi Language : Delphi 7'ye kadar programlama dilini ismi Object Pascal olarak geçiyordu. Ancak Delphi 7'de eklenen .net destegi ile birlikte Borland dilin ismini Delphi Language (Delphi dili) olarak degistirdi. Delphi dili güçlü, ögrenmesi kolay bir dildir.

Assembler ve C++ dilleri de çok güçlü dillerdir. Ancak assembler dili'ni ögrenmesi zor ve kod yazmasi ise tam bir hamalliktir. C++ dilini ögrenmesi zordur, ayrica C++ ile kötü programlar yazmak çok kolaydir. Visual Basic ilk çiktiginda amaci insanlara kolayca program yazabilecekleri bir ortam sunmakti. Ancak ilk sürümleri bunda pek basarili olamadi ve gittikçe komplex bir hale geldi. Çok yavas uygulamalar gelistiriyor ve çogu seyi programcidan gizliyordu, programci arka planda islerin nasil döndügünü bilmiyordu. Delphi'de kesinlikle böyle bir durum yoktur. Delphi iki yönlü bir gelistirme aracidir yani tüm kod kontrolünüz altindadir. Microsoft Visual Basic'in .net sürümü için radikal kararlar almis ve Borland'dan bir çok programciyi astronomik rakamlarla transfer ederek kaliteyi bir parça yükseltmistir. Ancak hala Delphi'ye ulasmasi için çok çalismasi gerek.
4. Genis Veritabani Destegi : Ülkemizde yapilan programlarin büyük bir çogunlugu veritabani programlaridir. Delphi birçok veritabanini çok iyi bir sekilde desteklemektedir. Microsoft araçlari genelde Microsoft erisimlerini desteklerler, OLE DB ve ODBC gibi. Delphi'nin veritabani destegi :
dbExpress
IB Express (IBX)
BDE
ADO
Birçok veritabanina direk erisim saglayan 3. parti bilesenler
Milyonlarca kayit saklayabilen çok hizli 3. parti lokal veritabanlari
Eger bunlarda isinizi görmüyorsa kolayca kendi araçlarinizi yazma özelligi
5. VCL : Visual component Library, Delphi'nin en önemli parçasidir. Delphi'de gördügünüz bilesenlerin tamami Delphi dilinde yazilmistir. Delphi'nin güçlü Object Oriented (nesne yönelimli) dili sayesinde mevcur siniflardan yeni bilesenler olusturmak çok kolaydir. Su anda dünyada gelistirilmis on binlerce bilesen vardir. Ayrica bu sayiya her gün yenileri eklenmektedir.
6. Destek : Basta Borland üzere, Türkçe ve Ingilizce olarak binlerce site ve kisiden basiniz sikistiginda destek alabilirisiniz.

IDE (Integrated Development Environment)

Delphi'yi açtiginizda karsiniza gelen ortami, IDE denmektedir. IDE, Entegre Gelistirme Ortami demektir. IDE program yazarken islerinizi kolaylastiracak birçok araca ve özellige sahiptir.

IDE asagidaki parçalardan olusur.

1. Main Window (Ana Pencere) : Bu pencerede ana menü, araç çubuklari ve bilesesenlerin yer aldigi component palette (bilesen paleti) yer alir.

Main Window (Ana Pencere)

a. Ana menü diger tüm Windows uygulamalarina benzer standart bir menüdür.
b. Araç çubuklari ana menüde yer alan komutlara kisa yolda ulasmanizi saglarlar. Araç çubuklarinin yerini sürükle birak ile degistirebilirsiniz. Araç çubuklarina sik kullandiginiz komutlari ekleyebilir, istemediginiz komutlari çikarabilirsiniz.
Araç Çubuklarinin Özellestirilmesi :
Herhangi bir araç çubuguna farenin sag oku ile tiklatin. Açilan menüden Customize... komutunu verin. Karsiniza asagidaki Customize (Özellestir) ekrani gelecektir.

- Toolbars (Araç Çubuklari) kisminda yanindaki isareti kaldirarak bir araç çubugunu komple ekrandan kaldirabilirsiniz. Yanina isaret koydugunuz zaman araç çubugu tekrar ekrana döner.
- Belli bir komutu araç çubuguna koymak için;
o Commands sekmesine geçin,
o Categories (Kategoriler) kismindan komutun kategorisini seçin.
o Commands (Komutlar) kismindan istediginiz komutu sürükleyip istediginiz araç çubugu üzerine birakin.
- Belli bir komutu araç çubugundan kaldirmak için; Customize ekrani açik iken komutu araç çubugu üzerinde sürükleyerek ana pencere disinda bir yere birakin.
- Yine Customize ekrani açikken sürükle birak yöntemiyle araç çubugundaki komutlarin yerlerini degistirebilirsiniz.
- Options kisminda iki seçenek bulunur;
o Show Tooltips : Komutun üzerine geldiginiz zaman komutun açiklamasi gözükür.
o Show shortcut keys on tooltips : Komutun kisayol tusu varsa açiklama ile birlikte bu kisayol tusu da görüntülenir.
c. Component Palette (Bilesen paleti); üzerinde bilesenlerin yer aldigi kisimdir. Sag üst kösesinde bulunan ileri/geri oklari ile sayfalar arasinda gezebilirsiniz. Sayfalari isteginize göre düzenlemeniz mümkündür. Sayfalari düzenlemek için bilesen paletine sag tiklatip, Properties komutunu verin. Karsiniza asagidaki pencere gelecektir.

- Bu pencerede bilesen paletinde ön sayfalarda görmek istediginiz sayfayi seçip Move Up (Yukari tasi) butonuna basarak istediginiz konuma getirebilirsiniz.
- Eger sayfayi palet üzerinde gerilere tasimak istiyorsaniz, Move Down (asagi tasi) butonuna basarak gerilere atabilirsiniz.
- Rename (isim degistir) butonuna basarak sayfalarin ismini degistirebilirsiniz. Bilesen paletinde çok fazla sayfaniz oldugunda bir bilesene ulasmak için bunlari kaydirmaniz gerekir. Bu durumda sayfalara daha kisa isimler verin, böylece ekrana daha çok sayfa sigacaktir.

2. Form Designer (Form Tasarlayici) : Form tasarlayici bos bir Windows penceresidir. Bilesenleri form üzerine birakarak ekranlarinizi tasarlarsiniz. Bir bileseni form üzerine koymak için birkaç yöntem vardir :
- Forma koymak istediginiz bilesenin üzerine bilesen paletinde çift tiklatin. Bu durumda bilesen formun ortasina yerlestirilir.
- Forma koymak istediginiz bilesen üzerine fare tiklatin. Bielesn seçilecektir. Bileseni formda koymak istediginiz yere gelip yine fare ile tiklatin. Bilesen tikladiginiz yere eklenir.
- Bazi bilesenlerin boyutlarinin büyük olmasini isteyebilirsiniz, bu durumda fare ile bileseni seçin. Form üzerinde fareyi bilesenin baslamasini istediginiz noktaya tiklayin. Fareyi birakmadan bilesenin bitmesini istediginiz noktaya kadar sürükleyin ve birakin.
- Bazen bir forma birden fazla ayni bilesenden koymak isteyebilirsiniz. Bu durumda bilesen paleti üzerindeki bilesenin üzerine klavyeden Shift tusuna basarak tiklatin ve seçin. Bilesen mavi bir çerçeve içerisine alinir. Formda bilesenin olmasini istediginiz yerlere fare ile tiklatarak bileseni ekleyin. Bu yolla istediginiz kadar bilesen ekleyebilirsiniz. Ekleme isi bittigi zaman bilesen plaetinden ok simgesi üzerine tiklatarak seçimi iptal edin.

3. Object Inspector (Nesne Müfettisi) : Object Inspector, nesnelerini özelliklerini degistirdiginiz ve hangi olaylara tepki verecegini belirlediginiz penceredir.

Object Inspector iki sekmeden olusmaktadir. Properties sekmesinde nesnelerin ismi, etiketi, eni, boyu, pozisyonu gibi özelliklerini degistirebilirsiniz. Her bilesenin kendine has özellikleri vardir. Siz form üzerinde hangi bileseni seçmis iseniz, Object Inspector o bilesenin özelliklerini gösterir.
Bazi özeliklerin yaninda + isareti bulunur. Bu isaret o özelligin birden fazla alt özelligi oldugunu gösterir. + isaretine tiklatarak alt özellikleri görebilirsiniz. Örnegin font özelliginin; yazitipi, büyüklügü, yazinin sitili vs. Gibi birçok alt özelligi vardir.
Properties kismindaki seçenekler genelde çoktur. Ancak kullanmadiginiz bazi özellikleri göstermeyerek listeyi daraltabilirsiniz. Mesela yardim dosyasi ve ipucu seçeneklerini hiç kullanmiyor iseniz, bunlari Object Inspector'dan kaldirmak için :
- Object Inspector'a sag tiklatin.
- View menüsünü gösterin.
- Help and Hints seçenegindeki isareti kaldirin.
Events sekmesinde bilesenin hangi olaylara tepki verecegini belirleyebilirsiniz. Örnegin OnClick olayi, bilesen üzerine fare ile tiklatildiginda gerçeklesen olayin ismidir. Eger bileseninizin bu olaya tepki vermesini istiyorsaniz, OnClick olayinin yanindaki bosluga fare ile çift tiklatin ve nasil bir tepki verecegine dair kodu yazin.

4. Code Editor (Kod Editörü) :

Bu kisim kodlari yazdiginiz kisimdir. Açik olan dosyalar sekmeler halinde gözükür. Hangi dosyayi düzenlemek istiyorsaniz, ismi yazan sekmeye tiklamalisiniz. Eger düzenlemek istediginiz dosya Kod Editöründe açik degilse View menüsünden Forms komutunu vererek projedeki formlari veya View menüsünden Units komutunu verip unitleri görüp, düzenlemek istediginizi açabilirsiniz.
Kod editöründe bazi kelimeler koyu olarak gözükür. Bunlar Delphi dilinde özel manalari olan ayrilmis kelimelerdir (reserved words). Bu kelimeleri degisken ve sabit ismi olarak vermemelisiniz.
Kod Editöründe Kullanilabilecek Kisayollar
F9
Programi derle ve çalistir
F8
Programi adim adim çalistirir
F7
Programi adim adim çalistirirken, ilgili rutine dallanir.
Ctrl + S
Unit'te yapilan degisiklikleri kaydeder.
Shift + Ctrl + S
Açik olan tüm unitlerdeki degisiklikleri kaydeder.
Alt + F11
Use Unit... penceresini açar. Bir unitten diger forma referans veriyorsaniz, ilgili formu Uses kisminda tanimlamaniz lazim. Bu pencereden proje içindeki unitlerden istediginizi seçip, tanimlama isini otomatik yaptirabilirsiniz.
Ctrl + F
Arama ekranini açar
Ctrl + E
Artan arama yapar. Bu tuslara bastiktan sonra kelimeyi yazin. Ilgili kelime varsa bulunur.
F3
Arana kelimenin bir sonraki geçtigi yeri bulur
F10
Menülerin ve bilesenlerin oldugu ana pencereyi gösterir.
F11
Object Inspectoru gösterir.
F12
Formla, kod arasinda geçis saglar.
Shift + F12
Formlari açmak için form listesini görüntüler.
Ctrl + F12
Unitleri açmak için unitleri listeler
F1
Üzerinde bulundugunuz bilesen veya kelime ile ilgili yardimi açar.
Ctrl + Shift + I
Seçili kodu blok halinde saga kaydirir.
Ctrl + Shift + U
Seçili kodu blok halinde sola kaydirir
Ctrl + Shift + C
Bir rutini tanimladiktan sonra gövdesini olusturmak için
Ctrl + F4
Dosyayi kapatir.

5. Object Treeview (Nesne Agaci) :

Nesne agaci form, data module ve frame'lerdeki bilesenler arasindaki parent-child (ata-çoçuk) iliskilerini gösterir. Mesela resimdeki Button1 bileseninin atasi Form1'dir, Button2 bileseninin atasi Panel1 bilesenidir.
Bilesenlerin sürükle-birak yöntemiyle atalarini degistirebilirsiniz. Örnegin Button1 bilesenini sürükleyip Panel1 bileseni üzerine birakirsaniz, Button1 bileseni Panel1 bileseni içine tasinir ve atasi Panel1 olur.
Nesne agaci formda gözükmeyen bilesenleri seçmek içinde uygun bir araçtir. Form üzerine bilesenleri yerlestirdikçe bazi bilesenler arka planda kalir ve seçilmeleri zorlasir. Nesne agacini kullanarak bu tip bilesenleri kolayca seçebilirsiniz.
Nesne agacindaki herhangi bir bilesene sag tikladiginizda bilesenin menüsü açilir. Bu menü bilesen form üzerindeyken sag tikladiginizda açilan menünün aynisidir. Bazi bilesenlerde bu menü gerekli ayarlari yapmanizi kolaylastirmaktadir.

PROJE SEÇENEKLERI (PROJECT OPTIONS)

Projemizle ilgili ayarlari yapmak için Project menüsünden Options komutunu verin. Karsiniza çesitli sekmelerden olusan Project Options ekrani gelecektir. Bunlar sirasiyla :

1. Forms (Formlar) :

Bu sekmede projenizdeki formlarla ilgili ayarlari yapabilirsiniz.
Main Form (Ana Form) : Projenizdeki ana formu burda belirleyebilirsiniz. Ana form programiniz çalistigi anda ekrana gelecek olan formdur.
Auto-Create Forms : Bu kisimda otomatik olarak olusturulacak formlarin listesi yer alir. Burda bulunan formlar programiniz ilk açilirken otomatik olarak olusturulurlar ve hafizada yer kaplarlar. Bunun için ana form ve data module gibi bir kaç form disinda diger formlarin bu listede olmasi iyi degildir.
Avaible Forms : Burada programda gerektigi anda olusturulup kullanilacak formlarin listesi yer alir. Programinizin hizli çalismasi ve daha az hafiza yemesi için bir kaç gerekli form disinda tüm formlarinizi Avaible forms kismina atin. Bu formlari istediginiz anda olusturup kullanabilirsiniz.
IPUCU : Delphi'de bir formu veya bir nesneyi kullanabilmek için o formun/nesnenin olusturulmus olmasi lazimdir. Yoksa “Access Violation” hatasi alirsiniz. Eger formunuzda bir Data Module var ve Ana formunuz olusturulurken Data Module'den herhangi bir nesneye ulasmaya çalisirsaniz hata mesaji alirsiniz. Bunu önlemek için Data Module'u Auto-Create Forms kisminda sürükle birak metodu ile Ana formun üzerine alarak ondan önce olusturulmasini saglayin.

2. Application (Uygulama) :

Title : Buraya uygulamanizin basligini yazin. Bu baslik görev çubugunda ve diger Windows pencerelerinde uygulamanizin basligini belirler.
Help File (Yardim dosyasi) : Eger uygulamanizin bir yardim dosyasi var ise ismin buraya yazin veya Browse... butonuna basarak seçin.
Icon (Simge) : Uygulamanizin simgesini seçin. Bu simge projenizle ayni isimli .res dosyasinda saklanir.
Target file extension : Uygulamaniz olusturuldugu zaman uzantisinin ne olacagini belirlersiniz. Uygulamaniz .exe uzantili olacaksa burasini bos birakin. Bir ActiveX uygulamasi yapiyorsaniz buraya .ocx, dll olusturuyorsaniz .dll yazmalisiniz.
3. Compiler : Bu kisimda bir degisiklik yapmaniza gerek yok.
4. Compiler Messages (Derleyici Mesajlari) : Bu sekmede projenizin derlenmesi sirasinda derleyicinin gösterecegi mesajlari ayarlayabilirsiniz.
Show Hints : Derleme sirasinda hint(ipucu)'leri göster.
Show Warnings : Derleme sirasinda uyarilari göster. Bu seçenegi seçtiginiz zaman aktif olan Warnings kismindan hangi uyarilarin gösterilmesi istiyorsaniz seçebilirsiniz. Gösterilmesini istemediginiz uyarilar önündeki isareti kaldirin.
5. Linker : Bu kisimda bir degisiklik yapmaniza gerek yok.
6. Directories/Conditionals : Bu kisimda projenizin kullandigi ve olusturdugu dosyalarin konumunu belirtebilirsiniz.

Output directory : Uygulama dosyasinin (.exe) konulacagi klasör.
Unit output directory : .dcu'larin konulacagi klasör.
Search path : Eger harici unitler kullaniyorsaniz, bunlarin bulundugu klasörü burda veya Library Path'de belirtmelisiniz. Yoksa derleyici dosyalari bulamadigi için hata verecektir.
Unit Aliases : Bu kisim geriye dogru uyumluluk için kullanilir. Kullandiginiz bir unit'in ismini degistirmis veya baska bir unit'le birlestirmis olabilirsiniz. Bu durumda derleyici uniti bulamadigi için hata verecektir. Ancak burada “Unitin eski adi = Unitin yeni adi” seklinde bir tanimlama yaparsaniz, yeni isim dikkate alinir.
IPUCU : Bu kisimda yaptiginiz ayarlarla hem dosyalarin diskinizde daha düzenli dagilmasini, hem de yedekleme yaparken sadece gerekli dosyalari yedeklemenizi saglayabilirsiniz. Projenize bir klasör açin ve Output Directory olarak bu klasörü verin. Proje klasörünüzün altina Source isimli bir klasör açip tüm kodlari buraya koyun ve Dcu isimli bir klasör açarak unit output directory olarak bu klasörü verin. Böylece sadece Source klasörünün yedegini almaniz yeterli olacaktir.
7. Version Info (Sürüm Bilgisi) : Bu ekranda uygulama dosyaniza sürüm bilgileri ekleyebilirsiniz. Sürüm bilgileri uygulama dosyaniza sag tiklayip özelliklerini açtiginiz zaman ayri bir sekme olarak görünür. Sürüm bilgisi uygulamanizin dagitimi takip için kullanilir. Yazdiginiz programi dagitiyor iseniz, zaman zaman kullanicinin programinizin hangi sürümünü kullandigini bilmek istersiniz.
Sürüm bilgilerini kod ile uygulama dosyasi içinden de alabilirsiniz. Bu bir takim kontrolleri otomatik yapmaniza olanak tanir.

- Uygulamaniza sürüm bilgisi eklemek için “Include version information in project” seçenegini seçin.
Major Version : Uygulamanizin esas sürümünü.
Minor Version : Uygulamanizin ikincil sürümünü gösterir. Uygulamanizda büyük degisiklik yaptiginiz zaman bunu bir artirin.
Release : Programinizda degisiklikler yaptiginiz zaman bu sayiyi bir artirin.
Build : bu sayida uygulamanizin derlenme sayisini gösterir. Auto-increment build number seçenegini isaretlerseniz (tavsiye edilir) bu sayi her derlemeden sonra otomatikmen artirilir.
Language : Bu kisimdan sürüm bilgisinin dilini seçebilirsiniz. Turkish olarak seçin.
Key/Value : bu kisimda da gösterilecek bilgilerin basliklari vardir. Karsilarina degerlerini girin.
8. Packages (Paketler) : Eger uygulamanizi sik olarak dagitiyorsaniz .exe dosyanizin mümkün oldugu kadar küçük olmasini istersiniz. Böylece kullanicilar dosyayi kolayca indirip kullanabilirler.
Delphi'deki paketlerin bir kismini uygulama disinda tutarak programinizin gerekli bilgileri bu .bpl dosyasindan almasini saglayabilir, boyunu küçültebilirsiniz. Ancak bu durumda kullandiginiz .bpl dosyasini da kullanici bilgisayarina yüklemeniz lazim.
Paketleri uygulamanizin disinda tutmak için “Build with runtime packages” seçenegini seçin ve istediginiz paketleri seçin.
IPUCU : Eger kullanicilariniz ayni anda birden fazla uygulamanizi kullaniyorlarsa paketleri kullanarak hafiza ihtiyacini azaltabilirsiniz. Tüm uygulamalarinizi “Build with runtime packages” seçenegi ile derlerseniz, tüm uygulamalarinizin kullandigi paketler hafizaya sadece bir kere yükleneceginden hafizadan kazanç saglarsiniz.

ENVIRONMENT OPTIONS (ORTAM SEÇENEKLERI)
Bu kisimda Delphi çalisma ortami ile ilgili ayarlari yapabilirsiniz.

1. Preferences (Tercihler) : Bu sekmede asagidaki ayarlari yapabilirsiniz.

AutoSave Options : Projenizi kapatip tekrar açtiginiz zaman kapattiginiz gibi açilmasini istiyorsaniz bu seçenekleri kullanmalisiniz.
Editor files seçenegini isaretlerseniz, projeyi derlediginiz zaman editördeki açik dosyalar kaydedilir.
Project Desktop seçenegini isaretlerseniz, projenizi kapatip açtiginiz zaman, çalisma ortami kaydedilip aynen açilir. Editördeki açik dosyalar, açik pencereler, pencerelerin yeri, boyutu vs. gibi. Bunu seçmeniz tavsiye olunur.
Desktop contents : Bu seçenek eger Autosave Options kismindan “Project desktop”u seçmis iseniz geçerlidir. Hangi ayarlarin kaydedilecegini belirlersiniz.
- Desktop Only : Açik dosyalar ve açik pencereler kaydedilir.
- Desktop and symbols : Açik dosyalar ve pencerelerin yaninda son basarili derlemenin symbol bilgileri de saklanir.
Compiling and running : Bu kisimda derleme ve çalistirma sirasindaki bir takim ayarlar yapilir.
- Show compiler progress : Bu seçenegi isaretlerseniz derleme adimlari bir pencere içinde gösterilir.
- Warn on package rebuild : Derleme sirasinda bir paket yeniden olusturlursa sizi uyarir.
- Minimize on run : Programiniz çalistigi zaman, Delphi görev çubuguna küçültülür. Programinizi kapattiginiz anda tekrar açilir.
- Hide designers on run : Programiniz çalistigi anda Object Inpector ve Form düzenleyicisi gibi ekranlari kaldirir, programinizi kapattiginiz anda tekrar gözükürler.
2. Designer (Form Düzenleyici) : Bu sekmede form düzenleyici ile ilgili ayarlari yapabilirsiniz.

Grid Options : Bu kisimda form üzerinde gözüken noktalarin ayarlarini yapabilirsiniz.
- Display Grids : Bu seçenegi isaretlerseniz, Form üzerindeki noktalar gözükür.
- Snap to Grid : Form üzerine koydugunuz bilesenler en yakin noktaya konumlandirilir.
- Grid size : Noktalar arasindaki boslugun X ve Y ekseninde ne kadar olacagini belirlersiniz. Varsayilan degerleri 8 dir. 2-128 arasi bir deger verebilirsiniz.
Module creation options : Bu kisimda formlar ve data modüllerin nasil olusturulucagi ile ilgili ayarlar vardir.
- New forms as text : Delphi'de .dfm dosyalari binary ve text biçiminde olusturulabilir. Bu seçengi isaretlerseniz (tavsiye olunur), .dfm dosyalari text biçiminde olusturulur ve içinde elle degisiklik yapabilirsiniz.
- Auto create forms& data modules : Bu seçenegi isaretlerseniz, olusturdugunuzform ve data modüller otomatik olarak olusturulur. Proje seçenekleri kismindan tek modül için ayarlama yapabilirsiniz.
Options : Bu kisimdan bir forma, çerçeveye(frame) veya data modüle koydugunuz bilesenlerin nasil gösterilecegi ile ilgili ayarlari yapabilirsiniz.
- Show component captions : görünmez bilesenlerin ismini gösterir.
- Show designer hints : görünmez bilesenlerin üstüne fare ile gelip bir süre beklediginiz zaman, bilesenin sinif bilgisi görüntülenir.
- Show extended control hints : Bilesenler üzerine geldiginiz zaman, bilesenin formdaki pozisyonu ile ilgili bilgiler gösterilir. Boyutu, soldan ve üstten konumu vs.
3. Object Inspector (Nesne Müfettisi) : Bu kisimda Object Inspector'le ilgili ayarlamalari yapabilirsiniz. Bu ekrani Object Inspector'a sag tiklatip, Properties komutunu vererekte açabilirsiniz.

SpeedSettings : Bu kisimda daha önceden kaydedilmis sablonlar vardir. Bunlardan birini seçebilirsiniz. Mesela Microsoft Visual Studio ürünlerinden herhangi birinden Delphi'ye geçmis iseniz, “Visual Studio ™ emulation” i sçeerek, Object Inspector'u alisik oldugunuz tarza çevirebilirsiniz.
Colors : Burada Object Inspector'da kullanilan renkleri degistirebilirsiniz. Rengini degistirmek istediginiz degeri seçin ve altta açilan renk listesinden istediginiz rengi seçin.
Options : Burada Object Inspector ile ilgili çesitli ayarlari degistirebilirsiniz.
- Show instance class : Object Inspector'un en üstünde seçili bilesenin ismini ve sinifini gösteren bir açilir listeyi gösterir. Bu ayni zamanda form üzerindeki bir bileseni seçmek içinde kullanilabilir. Mesela formunuzun arka taraflarinda kalan, fare ile direk seçemediginiz bilesenleri, açilir listeden seçebilirsiniz.
- Show classname in instance list : Bu açilir listede bilesenlerin siniflarininda gözükmesini saglar. Bu seçenegi iptal ederseniz, açilir listede sadece bilesenlerin isimleri görüntülenir.
- Show status bar : Object Inspector'un altinda durum çubugunun görünmesini saglar. Bu durum çubugunda “All Shown” yaziyor ise bilesenin tüm özellikleri gözüküyor demektir. Eger bazi özellikleri gizlemis iseniz burada kaç tane özelligin gösterilmedigi yazilir.
- Render background grid : Özellikler ve olaylari birbirinden yatayda ayiran bir çizgi gösterir.
- Show read only properties : Seçilen nesnenin salt okunur özelliklerini de gösterir. Ancak bunlari degistiremezsiniz.
- Bold non-default Values : özelligin varsayilan degeri disinda bir deger atanmissa o deger koyu olarak gözükür. Böylece degistirdiginiz özellikleri daha kolay ayirtedebilirsiniz.
References : Bazen bilesenleri birbirine referans olarak verirsiniz. Mesela bir Toolbar bileseninde resimleri göstermek için Images özelligine bir ImageList bilesenini verirsiniz. Bu tip referans verilen bilesenlerin özelliklerini ve olaylarini da Object Inspector'da göstermek için bu kisimda ayar yapmaniz lazim.
- Expand inline : Referans verilen bilesenin özelliklerini gösterir. Referans verilen bilesen genelde kirmiz rekte gözükür ve yaninda + isareti çikar. + isaretine tikladiginiz zaman, o bilesenin özelliklerini görüp degistirebilirsiniz.
- Show on events page : Referans verilen bilesenin olaylarini, ayni sekilde göstermek için isaretleyin.
4. Palette (Bilesen Paleti) : Bu kisim daha önce IDE bölümünde anlatilmisti. Detay için ilgili kisma bakiniz.
5. Library (Kütüphane) : Bu kisimda paketlerle ilgili ayarlamalar yapilir.

- Library Path : Derleyicinin paketlerin dosyalarini hangi klasörde arayacagini gösterir. Eger bir component veya bir unit kullaniyorsaniz, unitle ilgili dosyanin bulundugu klasör burada tanimli olmalidir. Yoksa derleyici hata verir.
- BPL output directory : Derleyicinin derlenmis paket dosyalarini (.bpl) hangi klasöre koyacagini belirler.
- DCP output directory : .dcp dosyalarinin hangi klasöre konulacagi belirlenir.
- Browsing path : Eger projeniz içinde Proje Seçenekleri (Project options) kisminda belirtilen klasörlerde bir tanimlayiciyi (identifier) bulamazsa bu kalsörlerde aranir.
NOT : Bu kisimda bulunan $(DELPHI) tanimlamasi Delphi'nin kurulu oldugu klasöre isaret etmektedir. Delphi 7 için bu tanimlama “C:\Program Files\Borland\Delphi7” klasörünü temsil eder. Kurulumunuza göre bu klasör degisebilir.
IPUCU : Bana en çok gelen sorulardan biri de Library Path ile ilgili olanlar.
- Eger derleyici xxx.dcu veya xxx.pas'i bulamadim seklinde bir hata verip derlemeyi kesiyorsa, bu dosyayi bilgisayarinizda buldurun ve ilgili klasör Library Path'de yoksa ekleyin.
- Eger çok fazla bilesen yüklemisseniz, Library Path çok uzun oluyor ve bu bazen eski sürümlerde problemlere yol açabiliyor. Bunu asmak için; kullanmadiginiz bilesenleri kaldirin veya birkaç bileseni ayni klasöre ko***** listeyi küçültün.
6. Explorer (Kod Gezgini) : Bu ekranda kod editörünün solunda yer alan Kod gezginiyle ilgili ayarlari yapabilirsiniz. Kod gezgini tüm siniflari, özellikleri, metodlari ve global rutinleri agaç yapisi seklinde gösterir ve bunlara ulasmayi saglar.

- Automatically show Explorer : Bu seçenek isaretli ise Kod Gezgini, kod editörünün yaninda yer alir. Eger bu seçenek isaretli degilse gözükmez. Bu durumda kod gezginini View menüsünden Code Explorer komutunu vererek açabilirsiniz.
- Explorer Sorting : Alphabetical seçerseniz liste alfabetik sirada, Source seçerseniz source kodda tanimlandiklari siraya göre listelenir.
- Explorer Categories : Buradan listede hangi elemanlarin olup, hangilerinin olmayacagini belirleyebilirsiniz.
7. Delphi Direct (Delphi Haberleri) : Delphi Direct Borland'a internet vasitasiyla baglanip, Delphi ile ilgili haber basliklarini alan bir teknolojidir. Siz de ilgilendiginiz haberlerin linkine tikla*****, haberi internet tarayicinizda açip okuyabilirsiniz. Bu sekmede Delphi Direct ile ilgili ayarlari yapabilirsiniz.
- Automatically poll network : Delphi Direct'i aktif yapmak için.
- Polling interval : Haber basliklarini kaç günde bir Borland'tan indirecegini belirler.
- Last poll : Borland'tan haberlerin en son ne zaman alindigini gösterir.
- Automatically show Delphi Direct On Refresh : Eger yeni haber varsa, Delphi Direct ekrani gösterilir.

CODE INSIGT
Code Insight teknikleri, hem sizin yazdiginiz kodun, hem de kodunuzda kullandiginiz diger unit'lerinin sürekli olarak arka planda islenmesine dayanir.
Code Insight'in Delphi'ye eklenmesinin nedeni programcilarin isini kolaylastirmaktir. Delphi diline yeni bir özellik getirmemekte ancak kod yazimini kolaylastirmaktadir.
Code Insight'in Delphi'nin 1.0 sürümü çikmadan önce düsünüldügünü biliyor muydunuz? Ancak Delphi'nin 3.0 sürümünden sonraki sürümlerinde gelmektedir. Code Insight bes ayri beceri sunar.
1. Code Completion : Bir nesnenin özellik veya yöntemini bir listeden ara***** ya da ilk harflerini yazarak seçmenize olanak tanir. Bu özelligi etkinlestirmek için bir nesnenin ismini yazarak noktayi ekleyin ve biraz bekleyin. Listeyi görüntülemek için Ctrl+Bosluk tuslarini kullanabilirsiniz. Listeyi kapatmak için ESC tusunu kullanin.
Code Completion ayni zamanda bir atama ifadesinde uygun bir deger aramaniza da olanak verir. Bir degisken veya özellikten sonra := yazdiginizda, Delphi ayni tipe ait olan bütün degisken veya nesneleri, ayrica bu tipe ait özellikleri olan bütün nesneleri listeler.
Code Completion'da iki tür siralama vardir. Alfabetik veya kapsama (scope) göre. Siralama düzenini degistirmek için Code Completion iletisim kutusuna sag tiklayin ve istediginiz siralama düzenini seçin.

2. Code Templates : Içinde bir begin - end blogu olan karmasik bir ifade gibi önceden tanimlanmis olan kod sablonlarinin birini kodunuza eklemenizi saglar. Sablonlarin hepsini görmek için Ctrl+J tuslarina basmalisiniz. Ctrl+J tuslarina basmadan önce birkaç harf yazarsaniz, Delphi sadece bu harfle baslayan sablonlari listeler.
Örnegin kodunuza bir try-except blogu ekleyeceksiniz. t yazip Ctrl + J tuslarinina bastiginizda t ile baslayan sablonlar gelir. Try except sablonunu seçtiginiz anda asagidaki kod otomatikmen eklenir.
try
except
end ;
Bu yöntemle yüzlerce satirlik kod parçalarini birkaç saniye içinde kodunuza ekleyebilirsiniz.
Mevcut sablonlara kendi sablonlarinizi da ekleyebilirsiniz. Kod sablonlari DELPHI32.DCI dosyasinda saklanir. Yeni bir kod sablonu eklemek için sirasiyla :
· Tools menüsünden Editör Options komutunu verin.
· Source Options sekmesine geçin.
· Edit Code Templates... butonuna basin.
· Add... butonuna basin.
· Shortcut Name kismina sablonun ismini, Description kismina açiklamasini yazip, OK butonuna basin.
· Code kismina eklemek istediginiz kodu yazin. Burada imlecin nereye konumlanmasini istiyorsaniz oraya | karakterini koyun.
· OK butonuna basin.
3. Code Paremeters : Bir ipucu penceresinde bir fonksiyon neya yöntemi yazdiginiz sirada parametrelerini ve veri tiplerini görüntüler. Fonksiyon veya yöntem adini yazarak parentezi açmaniz yeterlidir. Parametre isimleri ve tipleri hemen bir pencerede belirecektir. Ctrl+Shift+Bosluk tuslarina basarakta code parameters'i görüntüleyebilirsiniz. Etkin parametre koyu renkte gözükür.

4. Tooltip Expression Evaluation : Bir hata giderme kipi özelligidir. Bu özellik imlecin altinda bulunan belirleyici, özellik veya terimin degerini gösterir.
5. Tooltip Symbol Insight : Bir belirleyicinin nerede tanimlandigini gösterir. Belirleyicinin taniminin yapildigi yere gitmek için Ctrl tusuna basarak belirleyicinin üzerine tiklatin.

Önemli Delphi Dosyalari ve Açiklamalari

PAS
Pascal dosyasiPascal kaynak kodu dosyasi. Kaynak kodu dosyalari bir formla iliskili oldugu gibi bagimsizda olabilir.
~PA
Pascal dosyasinin (PAS) yedegi. Bir pascal dosyasinda degisiklikleri kaydettiginiz zaman bir önceki hali ~pa uzantisi ile kaydedilir. Gerekli durumlarda eski koda burdan ulasabilirsiniz.
DPR
Delphi Proje DosyasiBu dosya gelistirme sirasinda Delphi tarafindan otomatikmen olusturulur. Gerekli durumlarda müdahele de edebilirsiniz.
~DP
Delphi Proje Dosyasinin yedegi.
DCU
Delphi Compiled Unit
Bir Pascal dosyasinin derlenmesi sonucunda olusur.
DFM
Delphi Form File
Bir formun veya veri modülünün ve içerdigi bilesenlerin özelliklerinin tanimlarini içeren dosya. Gelistirme sirasinda olusturulur. Delphi iki yönlü gelistirme aracidir. Bu da sizden gizli hiçbir sey olamaz demektir. Otamatikmen olusturulan bu tanimlari elle degistirebilirsiniz.
~DF
Delphi Form Dosyasinin yedegi.
DOF
Delphi Options File
Proje seçeneklerinin mevcut ayarlarini içeren bir metin dosyasi. Gelistirme sirasinda olusturulur.
DSK
Masaüstü dosyasiBu dosya pencerelerin konumlari,editördeki açik dosyalar ve diger masaüstü ayarlari hakkinda bilgiler içerir. Projeyi yeni bir dizine kopyalarken silmeniz gerekir.
RES
Resource (Kaynak) dosyasi
Proje ile ilgili kaynaklari (genellikle simgesini) içeren binary dosya. Eger gerekirse projenize baska resource dosyalari da ekleyebilirsiniz.
BPG
Borland Project Group
Birden fazla projeyi ayni anda derlemek için kullanilir.
CFG
Proje seçeneklerini içeren ayar dosyasi. Sadece özel derleyici seçenekleri ayarlandigi zaman olusur.
DPK
Delphi Package
Bir paketin kaynak kodunu içerir.
TODO
Tüm projedeki yapilacak isler listesini içeren dosya
ULD
Microsoft Data Link
ADO tarafindan bir veri tedarikçisine gönderme yapmak için kullanilir. BDE'deki alias'a benzer.

Object Repository (Nesne Deposu)
Delphi'de çesitli tipte uygulamalar ve formlar olusturabilirsiniz. Mesela normal exe dosya, ActiveX uygulamasi, dll, Denetim masasi uygulamasi (.cpl) vs. Bunlar için daha önceden hazirlanmis sablonlar veya bunlari olusturan sihirbazlar vardir. Bunlari kullanarak formlari veya bazi kodlari kisa sürede olusturabilirsiniz.
Nesne deposunu açmak için File menüsünden New'i gösterip, Other... komutunu verin.

Daha sonra istediginiz sablonu seçip kullanabilirsiniz. Kullanma sirasinda 3 seçenek vardir.
1. Copy : Seçtiginiz formun veya data modulün birebir kopyasi projenize eklenir. Yaptiginiz degisiklikten nesne deposundaki form/data module etkilenmez.
2. Inherit : Bu en kullanisli metottur. Projenize eklenen form/data module nesne deposundaki nesneden inherit edilir (miras alinir). Projenizdeki degisiklikler, nesne deposunu etkilemez ancak nesne deposundaki form/data module'de yaptiginiz degisiklikler otomatikmen bundan miras aldiginiz tüm formlara/data modullere yansir.
3. Use : Nesne deposundaki formu/data modülü direk olarak kullanir. Dolayisiyla yaptiginiz degisiklik direk nesne deposuna da yansir. Pek tavsiye edilen bir yöntem degildir.